NUNCA MÁIS ATA QUE CHEGOU O COBRE
Arroupados por centos de entidades e colectivos, sindicatos e representantes das forzas políticas da oposición parlamentaria, as plataformas Mina de Touro-O Pino NON e a Plataforma en Defensa da Ría de Arousa saíron ás rúas de Compostela para esixiren a paralización do proxecto que pretende reactivar a antiga mina de cobre, abandonada en 1986 sen ningún tipo de restauración. Para achegármonos a esta ameaza falamos con Verónica Mato, unha das voces que defende con afouteza o dereito a non vivir nun futuro envelenado.
Agora, a empresa Cobre San Rafael, participada pola multinacional Atalaya Mining e Explotaciones Gallegas, pretende recuperar a actividade mineira na zona ante a crecente demanda de cobre en certos países emerxentes como China. O proxecto conta co apoio e aprobación dos concellos de ambas as dúas vilas, máis non así da veciñanza.
As promesas de non contaminar a contorna non logran convencer a unha poboación que aínda sente os efectos da contaminación da antiga mina. Recentemente, Augas de Galicia confirmou nos resultados das analíticas solicitadas pola entidade ecoloxista Adega, que todos os ríos e regatos que rodean a antiga mina de cobre están contaminados. Os informes da Sociedade Galega de Historia Natural tamén contradín o discurso no que empresa e concellos veñen apoiándose desde agosto do ano pasado.
Foi precisamente en agosto de 2017 cando os veciños de Touro e O Pino coñeceron, a través do DOGA, e non dos seus representantes políticos, a intención de reabrir a antiga mina. O prazo de alegacións estaba a piques de rematar, pero tras estudar o proxecto, conseguiron mobilizar á opinión pública e presentar máis de 1500 alegacións en contra. “A medida que estudabamos o proxecto, máis nos asustabamos ao darnos conta do que querían facer” afirma Verónica desde a plataforma Mina Touro-O Pino NON.
E é que arredor do proxecto hai moitas mentiras e medias verdades, pois non se trata dunha simple reactivación ou reapertura, senón que, de 197 hectáreas de mina histórica, Cobre San Rafael pretende explotar agora máis de 1000 hectáreas. Nesta e noutras moitas cuestións, mineira e veciños ofrecen versións enfrontadas.
E logo, que nos queda?
Dos 400 postos de traballo que se prometeron inicialmente, tan só restan un cento. Lonxe queda o tempo no que Alberto Lavandeira, conselleiro delegado da Atalaya, ironizaba con que non habería suficiente xente en Touro e O Pino como para cubrir todos eses postos: o novo informe, elaborado para Atalaya Mining por Alan C. Noble e que conta con 322 páxinas, tan só contempla a creación de entre 101 e 111 postos, dos que 15 corresponderían a persoal da multinacional. Ademais, estes empregos veñen con data de caducidade, pois a explotación mineira ten unha duración estimada de 15 anos.
A reactivación da mina provocaría o peche de numerosas explotacións gandeiras, a principal actividade económica da zona. Pero non só iso. O sector primario dá vida aos seguintes sectores, de maneira que moitas industrias e actividades económicas veríanse afectadas. Cobre San Rafael deféndese alegando que a actividade mineira e perfectamente compatible con outras actividades.
Porén, gandeiros e agricultores, amosan a súa preocupación e temen que, a costa de crear uns poucos postos de traballo, se destrúan outros miles. O negocio da Ría de Arousa podería verse afectado de producirse a contaminación do río Ulla. Desde a plataforma Verónica explica que “non hai cartos que puidesen compensar o que suporía destruír e contaminar a ría de Arousa, con todos os miles e miles de postos de traballo que produce, e todas as industrias vencelladas co mar”.
A todo isto hai que sumarlle o impacto que a actividade mineira ten sobre o patrimonio cultural e a paisaxe da zona, algo que cobra especialmente relevancia se temos en conta a afectación ao Camiño Francés. Desde a Fraternidade Internacional do Camiño de Santiago (FICS), amosan a súa preocupación: a paisaxe e o Camiño van da man, e unha explotación mineira ás portas de Compostela non é a mellor maneira de darlles a benvida aos peregrinos. A Asociación de Hostalaría tamén rexeita o proxecto mineiro posto que o turismo rural é unha das actividades económicas máis importantes da zona.
“Non existe o risco cero”
Unha das consecuencias que máis polémica suscita é a creación de dúas balsas de lodos quilométricas, a escasos 200 metros da aldea de Arinteiro, e catro vertedoiros onde quedarían almacenados os residuos tras a extracción. Os veciños alertan de que o risco de rotura dos muros – máis elevados que as torres da Catedral- provocaría un desastre ecolóxico peor ca o Prestige. “Rompen unha media de dúas balsas deste tipo ao ano no mundo, polo que tamén podería romper aquí. Se esa balsa rompe, a auga baixaría polos regatos ao Ulla, e do Ulla pasaría á Ría de Arousa. Non existe o risco cero” alerta Verónica. Precisamente, este 2018 cúmprense vinte anos do gravísimo accidente pola rotura da balsa mineira de Aznalcóllar, que afectou ao Parque Nacional de Doñana.
A estas preocupacións hai que sumarlle o uso de máis de 10000 toneladas de produtos químicos, algúns deles canceríxenos, e a presenza de pó no aire nun radio de ata 15 km., chegando a afectar a outros concellos como Santiago de Compostela ou Boqueixón, segundo advirte a SGHN. De feito, desde esta entidade sinálanse numerosas deficiencias no Estudo do Impacto Ambiental do proxecto posto que manexa informacións pouco rigorosas ou datos descontextualizados (censos gandeiros de 1999 e 2009) e non avalía axeitadamente o impacto sobre a fauna, a flora, a saúde e a economía.
Mentres que veciños, asociacións e outros colectivos ateigan as rúas de Compostela, a empresa segue a apoiarse nos poderes políticos e nos medios de comunicación hexemónicos para difundir o seu relato e convencer á opinión pública da inocuidade da actividade mineira. Tanto é así que a concentración, con máis de 80 000 asistentes segundo cifran os organizadores, non formou parte da axenda dos principais medios, onde houbo silencio parcial (cunhas escasas liñas) ou total.
Irea López Rodríguez
Irimia 